Tadeusz Konwicki

Jedna z najważniejszych postaci polskiej kultury powojennej, wybitny pisarz, scenarzysta oraz reżyser filmowy. Na przełomie 1944 i 45 roku walczył w antybolszewickiej partyzantce AK w lasach podwileńskich. W 1945 przedostał się przez nowe granice Polski i tu przeżył bunt ideowy (literackie świadectwo stanowią przede wszystkim powieść "Rojsty" oraz opowiadanie "Wielkie manewry"), został gorliwym działaczem socjalistycznym, jednym z głównych autorów formacji "pryszczatych" (m.in. utwory: "Przy budowie", "Władza", "Godzina smutku"). Po kolejnym gorzkim rozczarowaniu zajął pozycję outsidera - mimo coraz dobitniej zaznaczanej w wystąpieniach publicznych i działaniach artystycznych postawy opozycyjnej, nie związał się już z żadną grupą. Pisał odtąd dzieła niemal zawsze balansujące w państwie komunistycznym na granicy niecenzuralności - szczególne miejsce zajmują wśród nich zwłaszcza cykl powieści egzystencjalnych: "Sennik współczesny" (1963), "Wniebowstąpienie" (1967), "Nic albo nic" (1971) oraz aluzyjny para-dziennik "Kalendarz i klepsydra" (1976) - zaś od połowy lat siedemdziesiątych nowe utwory Tadeusza Konwickiego były publikowane w podziemiu wydawniczym. Poza oficjalnym obiegiem ukazały się: antyreżymowy tryptyk "Kompleks polski" (1977) - "Mała apokalipsa" (1979) - "Rzeka podziemna, podziemne ptaki" (1984), para-pamiętnik "Wschody i zachody księżyca" (1982) oraz wywiad-rzeka "Pół wieku czyśćca" (rozmowy przeprowadzone przez Stanisława Beresia, pseud. Nowicki; wyd. 1986). Jako prozaik był autorem także m.in.: wspomnieniowego "Nowego Światu i okolic" (1986; domknięcie trylogii autobiograficznej zapoczątkowanej "Kalendarzem i klepsydrą") i "Zórz wieczornych" (1991), powieści "Czytadło" (1992) oraz cyklu, którego bohaterami są dzieci i młodzież: "Dziura w niebie" (1959) - "Zwierzoczłekoupiór" (1969) - "Kronika wypadków miłosnych" (1974); do arcydzieł Tadeusza Konwickiego zalicza się powieść "Bohiń" (1987). Ostatni swój utwór - "Pamflet na siebie" - wydał w roku 1995. Cała dojrzała twórczość autora "Kompleksu polskiego", zakorzeniona bardzo silnie w jego biografii, rozpięta była między rodzinną Wileńszczyzną i Warszawą, w której pisarz-reżyser mieszkał od 1947 roku. Wkład Tadeusza Konwickiego w rozwój polskiej kinematografii jest równie istotny, jak istotne są jego zasługi dla literatury. To jeden z ojców tzw. "Szkoły Polskiej", która zaistniała, gdy był kierownikiem literackim Zespołu Filmowego "Kadr" (1956-1968). Pracował także jako kierownik literacki "Kraju" (1970-1972), "Pryzmatu" (1972-1977) i "Perspektywy" (1989-1991), inicjując wiele projektów ekranowych. W 2001 roku ukazał się wywiad-rzeka "Pamiętam, że było gorąco" ze wspomnieniami filmowymi Tadeusza Konwickiego. Został pochowany na Powązkach Wojskowych w Warszawie (kwatera A3 tuje-3-16). [Internetowa Baza Filmu Polskiego filmpolski.pl, Wikipedia]